Το Ποδαρικό και τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς

Tο έθιμο του ποδαρικού είναι ένα έθιμο που έχει συμβολική σημασία.

Οι νοικοκύρηδες πιστεύουν ότι αν ένας τυχερός μπει στο σπίτι τους μόλις αλλάξει ο χρόνος και ευχηθεί όλα τα αγαθά, τότε θα πάει καλά όλη η χρονιά, η οικογένεια θα έχει υγεία, ευτυχία, αγάπη και όλες τις οικονομικές ανέσεις.

Πολλές φορές, από την παραμονή κιόλας, έλεγαν σε κάποιο δικό τους άνθρωπο να έρθει αμέσως μετά την αλλαγή του χρόνου να τους κάνει ποδαρικό. Συνήθως προτιμούσαν ένα μικρό παιδί, επειδή τα παιδιά είναι αθώα και αγνά και στην καρδιά τους δεν υπάρχει ζήλια και κακία.

Άλλες φορές πάλι το ποδαρικό και σήμερα ακόμη, το κάνει ένας του σπιτιού, καθώς γυρίζει από την εκκλησία. Έχει στην τσέπη του ένα λειτουργημένο ρόδι, που στη Μικρά Ασία το φυλούσαν στα εικονίσματα από τις 14 Σεπτέμβρη, δηλαδή τη μέρα του Σταυρού. Πρέπει να χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας και να του ανοίξουν. Δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το κλειδί του. Έτσι είναι ο πρώτος που μπαίνει στο σπίτι για να κάνει το ποδαρικό με το ρόδι στο χέρι.

Αυτός που κάνει το ποδαρικό, αρχικά μπαίνει δύο βήματα στο σπίτι λέγοντας: «Μέσα καλό.» Γυρίζει πάλι δύο, τρία βήματα πίσω και ξαναλέει «Κι όξω το κακό.» Τούτο το κάνει τρεις φορές. Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί πόδι, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα για να πεταχτούν οι ρώγες παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος κι όσες ρώγες έχει το ρόδι , τόσες λίρες να έχει η τσέπη σας όλη τη χρονιά.»

Άλλη ευχή που συνηθίζεται να λέγεται κατά το σπάσιμο του ροδιού είναι:

«Όσο βαρύ είναι το ρόδι, τόσο βαρύ να είναι το πορτοφόλι σας, όσο γεμάτο καρπούς είναι το ρόδι, να είναι γεμάτο το σπίτι μας με καλά και όσο κόκκινο είναι το ρόδι, τόσο κόκκινη να είναι και η καρδιά μας!»

"Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες , τόσο χαρούμενες κι ευλογημένες να είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος".

Η δύναμη του ροδιού είναι οι κόκκοι του, που είναι πολλοί και συμβολίζουν την αφθονία και τη γονιμότητα, αλλά και το χρώμα του που επειδή είναι κόκκινο φέρνει καλή τύχη.

Ύστερα πατάει δυνατά ένα σίδερο, για να είναι όλοι σιδερένιοι και γεροί μέσα στο σπίτι στη διάρκεια του νέου χρόνου.

«Σιδερένιο και στέρεο το σπίτι σας»

Μετά πιάνει στο χέρι του τη μαλλιαρή πέτρα, δηλαδή πέτρα με πρασινάδα, που την έχουν διαλέξει από την προηγούμενη μέρα από το χωράφι ή το ποτάμι, και λέει

« Όσο βάρος έχει τούτη εδώ η πέτρα, τόσο χρυσάφι να μπαίνει στο σπιτικό σας.»

Μετα παίρνει μια αγριοκρεμμύδα ή ένα ξερό κρεμμύδι και λέει "όπως ειναι ντυμενο το κρεμμυδι, να είναι ντυμένο και το σπιτι του νοικοκύρη με όλα τα καλά".

Σηκώνει μετά το κουμάρι με το αμίλητο νερό και χύνει κάτω νερό λέγοντας «όπως τρέχει το νερό να τρέχουν τα καλά μέσα στο σπίτι όλο το χρόνο.» Το νερό το παίρναν τα κορίτσια από την παραμονή από τη βρύση του χωριού χωρίς να μιλήσουν καθόλου και άφηναν γλυκά και λεφτά για τους φτωχούς. Τόβαζαν σε καινούριο κουμάρι που είχε δυο χερούλια και το στόλιζαν με άγριο αγιόκλημα.

Εκεί κοντά στην είσοδο του σπιτιού, σε μια γωνιά, είναι στημένο το κλωνάρι της ελιάς, όχι από κολοβή που 'ναι πικρό το λάδι αλλά, από "μλουλια" αδραμυτιανή που κάνει γλυκό λάδι, σύμβολο της ειρήνης και της ομόνοιας που πρέπει να βασιλεύει μέσα σε κάθε οικογένεια.

Δίπλα βρίσκονται πιάτα με κριθάρι και σιτάρι που σημαίνουν την ευφορία των χωραφιών και τη γονιμότητα των ζωντανών.

Άλλες φορές πάλι για τον ίδιο λόγο έβαζαν ένα στρογγυλό χωριάτικο ψωμί, ζυμωμένο από την νοικοκυρά.

Τέλος, βάζουν όλοι το δάχτυλο μέσα στο μέλι για να είναι γλυκιά η ζωή τους όλο το χρόνο.

Αμέσως μετά αυτός που κάνει το ποδαρικό κάθεται να τον κεράσουν για να καθήσουν και οι κλώσσες του σπιτιού να κάνουν πολλά πουλιά. Η νοικοκυρά κερνάει πλατσέντα και λικέρ και ανταλάσσονται ευχές.

Και μετά, όλη η οικογένεια που είναι παρούσα στην τελετή, τρώνε πλατσέντα και καλούδια για χάρη του Άγιου Βασίλη.

Τρεις μέρες κάθονται τα σύνεργα του ποδαρικού στον τόπο τους. Και μετά, ρίχνουν το ρόδι το σιτάρι και το κριθάρι στις κότες για να κλωσήσουν και να βγάλουν πολλά κλωσσοπούλια.

Καλλονιάτικα λόγια ποδαρικού

Καλημέρα τσι τ’ αγιού Βασ’λειού

Γεια χαρά γεια Βασίλ’

πάντα μάλαμα κιασήμ

Καλουσύν’ γιρουσύν’

Κλου κλου πουλλά πλια

Σα που είνι γιμάτου του ρόδ’

Νάνι γιμάτου τσι του σπίτ’

Σα που σκουρπούν οι παπούδις

Να σκουρπστούν τσι γι’ ουχτροί

Σα που είνι το σίδιρο γιρό

νάνι ο νοικοκύρς σιδιρένιος

Σα που βαρεί γη πέτρα

Να βαρεί τσι κισές τ’ νκουτσύρ’

Σα που είνι ντυμένο του κρουμμύδ

να εινι τσι του σπιτ τ'νοικουκύρ

Σα που κάθουμι γω (κάθεται ανακούρκουδα)

να καθούντιν κι οι κλώσσες.

Σα που τρέχ του νιρό

Να τρέχ’ τσι του μπιρικέτ’ τ’σπιτιού

Αμήν τσι χρόνια σας πουλλά

Καλλονιάτικη Καντάδα με Κάλαντα Πρωτοχρονιάς

Ετέλειωσεν ο χρόνος

κι ήρθε η πρωτοχρονιά.

Βασιλείου του Μεγάλου

να χετε καλή χρονιά.


Ο Βασίλειος ο Μέγας

Ιεράρχης θαυμαστός.

Εις την οικογένειαν σας

να ναι πάντα βοηθός.


Καλή χρονιά χρόνια πολλά

καλή χρονιά χρόνια πολλά

Χαρούμενη χρυσή Πρωτοχρονιά.


Εις αυτό το νέον έτος

Και την πρώτην του μηνός

Ήρθα να σας χαιρετήσω

Δούλος σας ο ταπεινός.


Επειδή μας πλησιάζει

ο πλανήτης της αυγής

καληνύχτα σας αφήνω

και να είστε ευτυχείς.

Και άλλα Κάλαντα

Σαυτό το σπίτι πούρθαμε

Τα ράφια είν ασημένια

Κιόταν του χρόνου έρθουμε

νάναι μαλαματένια


Φέρτε μας κρασί να πιούμε

Και του χρόνου να σας πούμε


Αγιος Βασίλης Ερχεται από την Καισαρεία

Και ο ΕΘΟΚ σας εύχεται του χρόνου με υγεία.


Αυτή τη νύχτα τη γλυκειά τη νύχτα την αγία

η Ευποιία εύχεται του χρόνου με υγεία.